Harelbeke is ontstaan op de droge, zandige oever van de rivier de Leie, ter hoogte van de uitmonding van de Arendsbeek in deze rivier. Omstreeks 9000 voor Christus werd het waterrijke Gavergebied reeds herhaaldelijk door mensen bewoond. Op de Collegewijk werden resten teruggevonden van een Romeins dorp. Harelbeke komt aan bod in verhalen en overleveringen die meestal eeuwenoud zijn. De meest bekende sage is die van de forestiers die aan het graafschap Vlaanderen en de stad Harelbeke ten grondslag zouden liggen. De aanwezigheid van een grafelijk verblijf, de stichting van een kapittel, de ligging aan de Leie, de aloude weg van Kortrijk naar Gent, het toekennen van een octrooi voor de productie van laken en het houden van een markt, werkten het ontstaan en de groei van het stadscentrum in de hand.