Historiek

Na de dood van bouwheer Hubertus Moortgat in 1729 verkocht zijn weduwe Agnes 't Kint het complex aan griffier Petrus Robijns die het in 1731, zie jaartal in het deurfronton, liet "verfraaien". Vervolgens werd het in 1791 aangekocht door de familie De Pauw en op het einde van de negentiende eeuw werd het omgevormd tot notariaat, achtereenvolgens in het bezit van A. Richir, J. Verdoodt, C. Ampe en J. Stas waaraan de huidige benaming werd ontleend. In functie van de toenmalige bestemming als notariaat werd het ensemble op het einde van de negentiende eeuw uitgebreid met een aanbouwsel rechts, geregistreerd op het kadaster in 1892. In het begin van de jaren 1980 werd Huis Stas, inmiddels eigendom van de V.Z.W. Gasthuiszusters, zowel inwendig als uitwendig ingrijpend gerestaureerd door architectenbureau Vijverman-Vermeire en aansluitend ingericht als kantoorruimte voor de ziekenhuisadministratie. Bij deze gelegenheid werd het buitenschrijnwerk volledig vernieuwd en de binnenplaatsgevel werd op basis van bouwsporen in zijn oorspronkelijke staat hersteld.

Beschrijving

De woning op grosso modo T-vormige plattegrond, is opgetrokken in traditionele bak- en zandsteenstijl en vertoont aan straatzijde een als breedhuis opgevat volume van zeven traveeën en twee bouwlagen onder leien schilddak dat overkraagt op mooi geprofileerde daklijstbalkjes met dropmotief en voorzien is van drie houten dakkapellen met frontonbekroning. De verankerde, bakstenen lijstgevel met dubbelhuisopstand, volgens de inventarisgegevens van de jaren 1970 voorheen met rood beschilderd parement, wordt verlevendigd door de ontrasterende verwerking van zandsteen voor de omlopende plint, de steigergaten en de kwarthol geprofileerde omlijstingen van de hoge, ten dele getraliede en beluikte kruiskozijnen waarvan de kruisen vernieuwd werden met blauwe hardsteen; nagenoeg gestrekte ontlastingsboogjes. De rondboogdeur zit samen met het getraliede bovenlicht gevat in een uitgewerkte, deels geprofileerde omlijsting van blauwe hardsteen met gebogen frontonbekroning en jaartal 1731 in het boogveld, als verwijzing naar de verfraaiingswerken in dat jaar. Zwik rechts van de deur met steenkappersteken dat naar analogie van elders gevonden tekens verwijst naar de eerste helft van de achttiende eeuw. De haakse vleugel achteraan telt zes traveeën onder zadeldak en vertoont een gelijkaardig uitzicht met zandstenen hoekketting links; steekboogdeur in een vereenvoudigde, doch gelijkaardige omlijsting als in de voorgevel. Een hardstenen dorpel hogerop verwijst vermoedelijk naar een vroeger laadluik.

Interieur

Interieur met bewaarde structuur van eiken moer- en kinderbalken en kapspanten. Verder achttiende- of negentiende-eeuwse interieurelementen: sporadisch bewaarde stucplafonds met eenvoudig lijstwerk en sobere marmeren schouwen. Hal met zwart-witte natuurstenen vloer en monumentale bordestrap met gedraaide balusters en uitgewerkte trappaal in overgangsstijl Lodewijk XIV- Lodewijk XV, een houten kamerwand in Lodewijk-XV-stijl en een achttiende-eeuwse marmeren schouw met Toscaanse zuilen en geprofileerde houten haardbalk. De kelder bestaat uit een overwelfde gang waarop haakse tongewelven aansluiten; bakstenen vloer.

Links van het woonhuis bevindt zich een overluifelde, brede rondboogpoort in een kwarthol geprofileerde, zandstenen omlijsting met sluitsteen, imposten en afdekkende waterlijst. De links aansluitende stal vertoont aan straatzijde een gesloten karakter: een bakstenen lijstgevel gemarkeerd door gekoppelde muurankers en een aflijnende rij steigergaten. De tuingevel, voorzien van de jaarankers 1727, vertoont gedeeltelijk vernieuwd metselwerk en later ingebrachte muuropeningen. Inwendig bewaarde balkenstructuur, vier kapspanten, houten steektrap en schouw van gesinterde baksteen met aanleunende bakoven.

Rechts van het woonhuis een onderkelderde uitbreiding van drie traveeën en één bouwlaag met latere mezzanino onder zadeldak, op het kadaster geregistreerd in 1892. De bakstenen lijstgevel op gecementeerde plint wordt geopend door rechthoekige muuropeningen met lateien van blauwe hardsteen die verlevendigd worden door hoek- en sluitstenen van gele baksteen. De verhoging met een mezzanino dateert uit het begin van de jaren 1980.

De tuin is aan twee zijden nog voorzien van de bakstenen omheiningsmuur met achteraan een vermoedelijk achttiende-eeuws bakstenen tuinpaviljoentje onder zadeldak: poort in hardstenen omlijsting onder gestucte, eprofileerde kroonlijst en oculus. Inwendig een bepleisterd kruisgewelf met als bladmotief uitgewerkte sluitsteen.

Op de binnenkoer, vlakbij de gebouwen, bevindt zich een monumentale reurbeuk (Fagus sylvatica ‘Borneyensis’), die nog deel uitmaakt van de oorspronkelijke beplanting.

Foto: Paul Hermans / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)