De benedictijnenabdij Affligem, gelegen op de grens van Brabant en Vlaanderen, dankt haar ontstaan aan zes ridders, die tot inkeer kwamen. Zij vestigden zich, wellicht in 1062, in het gehucht Affligem. Daar was eerder al een andere Frankische nederzetting gewees. Bij de wijding van de eerste kerk in 1086, schonk graaf Hendrik III van Leuven hun ter plaatse ong. 200 ha grond. Het kloosterdomein zou uitgroeien tot een van de belangrijkste in de oude Nederlanden.

Affligem was de primaria Brabantiae, de voornaamste abdij van het hertogdom Brabant. Vijf leden van het hertogelijk geslacht kregen er hun laatste rustplaats. Hier ook werd in vredestijd de banier van het hertogdom bewaard. Affligem was een Cluny in het klein. In de 15de eeuw verkregen de abten, die sinds 1370 gemijterd waren, het primaat in de staten van Brabant.

Tweemaal echter werd de abdij verwoest in de oorlogen tussen Brabant en Vlaanderen in de 14de eeuw. De kloostertucht verslapte gedurende de ballingschap van de monniken in hun refuge te Brussel en het Westers Schisma bracht ook verdeeldheid in de communiteit, hoewel de abt trouw bleef aan Rome.

In 1580 werd de abdij door aanhangers van Willem van Oranje nogmaals verwoest en 27 jaar lang zwierven de monniken rond in ballingschap.

Men begon met de bouw van een classicistische abdij volgens de plannen van L.B. Dewez. Die ging echter met de Franse Revolutie volledig ten onder.

Bij de uitdrijving op 11 november 1796 telde de communiteit 33 religieuzen. Het oude domein, dat toen nog onder meer bestond uit een veertigtal hoeven met meer dan 8000 ha grond ging verloren. Het concordaat met Napoleon maakte in 1801 een einde aan het patronaatsrecht over 45 afhankelijke kerken en het begevingsrecht van nagenoeg 130 beneficies. Pas in 1837 kon het kloosterleven te Dendermonde en in 1870 te Affligem hervat worden. Zo stierf Affligem niet uit zoals de overige benedictijnenabdijen van de zuidelijke Nederlanden.

Een nieuwe bloei volgde met de stichting van de abdij Merkelbeek (1892) in Nederlands Limburg, vanwaaruit men in Duitsland Kornelimünster (1906), Siegburg (1914) en Ilbenstadt (1923) herstelde, maar die in 1923 naar Vaals werd overgebracht.
In de laatste decennia werden de voormalige hoeve- en melkerijgebouwen een Cultureel Centrum (1967), het Jeugdhuis Sint-Benedictus (1969), het Archeologisch Museum (1981) en onlangs (2015) een museum betreffende de abdij sinds de terugkeer van de communiteit in 1870. Het huidige jeugdverblijf heeft het statuut van volwaardig hotel en het Gasthof d’Oude Brouwerij wordt goed bezocht.

Sinds 2012 behoort de abdij tot de Congregatie van Subiaco-Monte Cassino, de talrijkste van de negentien geconfedereerde benedictijnen-congregaties. Aan het hoofd daarvan staat een abt-preses, die verblijft in Sant’Ambrogio, beneden het Capitool, in het hart van het oude Rome. Aan het hoofd van de gehele benedictijnse confederatie staat de abt-primaat, die resideert  in Sant’Anselmo, de kerkelijke universiteit van de benedictijnen op de Aventijn.

Tekst: Website Abdij Affligem